Astım hastalıgını tanıyalım

ASTIM HASTALIĞI NEDEN ÖNEMLİDİR?
Astım çocukluk çağının en sık görülen sağlık sorunlarından biridir. Ülkemizde her 10-15 çocuktan birinde astıma benzer bulgular vardır. Kesin astım tanısı koymak kolay değildir. Erişkin ve çocuk astımı arasında hastalığın öyküsü, fizik muayene bulguları, hırıltı yapan diğer hastalıklar, astımı ağırlaştıran faktörler, kullanılacak ilaçlar ve dozları, hastalığın sonucu bakımından önemli farklar vardır
ASTIM NEDİR?
Astım, solunum yollarının ataklar halinde gelen tıkanmaları ile kendini gösteren kronik bir hastalığıdır. Astımda solunum yollarının şişmesi ve tıkaçların oluşması sonucu havanın akciğerlere girip çıkması engellenir. Hastalar ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Ataklar sırasında öksürük, göğüste sıkışma hissi, solunumda hızlanma, hırıltı ve nefes darlığı olur. Astımlı hastalar çevredeki birçok maddeye astımlı olmayanlara göre daha duyarlıdır. Bu uyarılar hastalarda hırıltı ve öksürüğe yol açar.
ASTIM AİLEVİ BİR HASTALIK MIDIR?
Astım bazı ırsi faktörlerin ve çevre faktörlerinin etkisiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Ailesinde allerjik hastalık olanlarda astım görülme olasılığı daha fazladır. Bir ebeveyninde astım ve allerji öyküsü olan çocukta astım riski %33, her iki ebeveyninde astım ve allerji öyküsü olan çocukta astım riski %60’tır.
HER ASTIMLI ÇOCUK ALLERJİK MİDİR?
Allerjenler astım atağına neden olan faktörlerden sadece biridir. Astımı olan herkesin allerjik, allerjik olan herkesin astımlı olması gerekmez. Çocuklarda astımın %80’i allerjik nedenlere bağlıdır. %20’sinde ise allerjik bir etken gösterilemez. Erişkinlerde ise allerjik bir nedenin gösterilemediği astımlı vaka oranı çok daha yüksektir.
Allerjen nedir?
Kişide astım atağını başlatan faktörlerden biri de allerjenlerdir. Evde veya dışarıda birçok allerjen astımı başlatabilir. Bunların önemli olanları:
 Polenler
 Mantar sporları (küf)
 Hayvan tüyleri
 Ev tozu akarları
 Hamamböceği
 Bazı besinler: Süt, yumurta, fıstık, fındık, balık, buğday, soya gibi
ÇEVRESEL FAKTÖRLER ASTIMA NEDEN OLABİLİR Mİ?
Evet, bazı maddeler solunum yolunu tahriş ederek astım yakınmalarının başlamasına veya artmasına neden olurlar. Bunlar:
 Kuvvetli kokular ve parfüm gibi spreyler, ev temizlik malzemeleri, yemek kokuları, boya ve cila kokuları
 Kömür, tebeşir tozu, pudra gibi diğer kimyasal maddeler
 Hava kirliliği
 Sigara dumanı
 Hava ısısı, basınç, nem ve rüzgar gibi hava değişimleri
ÇOCUKLARDA ASTIM HASTALIĞI TANISI NASIL KONUR?
Çocuklarda astım belirtileri nelerdir?
Çocuklar yakınmalarını belirtemediklerinden tanı daha çok anne ve babanın ifadesine göre konulur. Sürekli veya ataklar halinde gelen öksürük, astım için ipucu olmalıdır. Bunun dışında tekrarlayan hırıltı ve nefes darlığı astımı düşündürmelidir.
 Öksürük:
Astım öksürüğü kuru, inatçı ve tekrarlayıcıdır. Nöbetler halinde gelir, sıklıkla gece ve sabaha karşı başlayıp çocuğu uykudan uyandırabilir.
 Hırıltı:
Astımın en önemli bulgularından biridir. Özellikle nefes verirken göğüsten ıslık sesine benzer bir ses duyulur. Ancak her hırıltı astım değildir. Özellikle yaşamın ilk iki yılında bebeklerde solunum yolu infeksiyonları sıktır ve hırıltılı bir seyir gösterir. Bu nedenlerle, özellikle tekrarlayan hırıltılarda astım akla getirilmelidir.
 Nefes darlığı:
Sık nefes alma ve bebeklerde karnın, çocuklarda göğsün körük gibi inip kalkması ile kendini belli eder.
Astımlı çocuğun muayene bulguları nelerdir?
Astımlı çocuğun muayene bulguları astım atağı dışında tamamen normal olabilir. Ancak muayenede egzema, burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve hapşırıkla kendini belli eden allerjik nezle ve hırıltılı solunum olan çocuklarda astım akla gelmelidir.
Çocukluk çağı astımında en önemli risk faktörü nedir?
Astım için bilinen en önemli risk faktörü allerjilerin varlığıdır.
Çocukta allerjiyi tanıtıcı özellikler nelerdir?
 Ailede özellikle anne-baba-kardeşlerde allerjik hastalık varlığı
 Çocukta özellikle egzema ve allerjik göz ve burun nezlesi gibi diğer allerjik hastalıkların bulunması
 Deri testleri veya bazı kan testleri ile allerjinin saptanmasıdır.
ASTIM HASTALIĞI TANISI KOYARKEN HANGİ LABORATUVAR TETKİKLERİNDEN YARARLANILIR?
 Allerjinin varlığını araştırmak üzere deri testleri veya bazı kan testleri
 Soluk alıp-vermeyi sağlayan akciğerlerin solunum kapasitesini değerlendirmek üzere solunum fonksiyon testlerinin yapılması
 Akciğer filmi çekilmesi
 Astımın başka hastalıklardan ayırıcı tanısını yapmak için kan analizleri, boğaz veya balgam kültürü, ter testi, daha ayrıntılı görüntüleme yöntemleri gibi ek testler yapılması gerekebilir.
HANGİ ÇOCUKLARDA ASTIM GELİŞME RİSKİ FAZLADIR?
Bazı çocuklarda astım görülme riski diğerlerine göre daha fazladır. Birinci dereceden akrabalarında astım veya allerjik nezle olan çocuklarda, bebeklikte besin allerjisi veya egzeması olan çocuklarda ilerde astım gelişme riski fazladır.
Astımlı çocuklar nelerden korunmalıdır?
Astımlı hastalar sigara ile temastan, hava kirliliğinden, grip ve soğuk algınlığından, solunum yolunu tahriş eden maddelerden ve en önemlisi allerjenlerden korunmalıdır.
Astımlı çocuklara sigara dumanı zararlı mıdır?
Astımlıların en önemli düşmanı sigaradır. Sigaranın başka odada içilmesi, hava filtrelerinin kullanılması sigaranın verdiği zararları önlemez. Sigaranın zararlarını önlemenin tek yolu tamamen dumansız bir ortam sağlanmasıdır.
Astımlı çocukların hava yollarını tahriş eden diğer maddeler nelerdir?
Bunlar arasında deodorant ve parfüm kokuları, keskin kokular ve yemek kokuları, deterjan ve boya kokuları, ani hava değişiklikleri ve özellikle katalitik sobalar sayılabilir.
Astım ve grip
Astımlı çocuklarda basit bir grip nefes darlığına yol açabilir. Bu nedenle astımlı çocuklar gribi olanlarla temastan kaçınmalıdır ve her sene Eylül-Ekim aylarında grip aşısı olmaları önerilir. Grip aşısı gribi tamamen engellemez ancak sıklığını ve şiddetini azaltabilir.
Astım ve evcil hayvanlar
Astımlı çocukların bir kısmında evcil hayvanlara karşı allerji vardır. Bu hastalarda tedavinin en önemli kısmı evcil hayvanı evden tamamen uzaklaştırmak ve evcil hayvanı olanlarla da temas etmemektir. Evcil hayvanlara karşı allerji olmasa da allerji gelişme riski nedeniyle astımlı hastaların hayvan beslemesi önerilmez.
Mantar sporlarından (küf) korunmak için ne yapılmalıdır?
Mantar sporları (küf) nemli ortamlarda çok iyi yetiştiği için özellikle allerjisi olanlar nem oranını azaltmaya özen göstermelidir.
Polenlerden sakınılabilinir mi?
Bazı allerjenlerden tam olarak sakınmak olası değildir. Bunların başında bitki polenleri gelir. Polen allerjisi olan hastalar da polen mevsiminde ev dışında az zaman geçirerek, evlerini kontrollü havalandırarak, pikniğe gitmeyerek kendilerini kısmen koruyabilirler.
Hamamböcekleri astıma sebep olur mu?
Evlerimizde baş etmekte sıklıkla zorlandığımız hamamböcekleri astıma yol açan en önemli allerjenlerdir. Bu nedenle etkin mücadele gereklidir.
Ev tozu akarı ile mücadele
Astımlı hastalarda en sık görülen allerji ev tozu akarı allerjisidir. Ev tozu akarı çıplak gözle görülmeyen, rutubetli ortamlarda halılarda ve kumaş kaplı mobilyalarda yaşayan canlılardır. Ev tozu akarları ile mücadelede ortamdaki nem miktarı azaltılmaya çalışılmalıdır, çünkü bu hayvanlar nem oranının %40’tan düşük olduğu ortamlarda yaşayamazlar. Astımı olan çocukların yatak odalarına hiç halı serilmemelidir. Yatak çarşafları her hafta en az 60 derecede yıkanmalıdır. Ev tozu akarına karşı alınacak en etkin önlem yatak yorgan ve yastıkların özel plastik kılıflarla kaplanmasıdır.
ÇOCUKLARDA ASTIM TEDAVİSİNİN AMACI NEDİR?
Temel amaçlar spor dahil normal yaşantının devam ettirilmesini sağlamak ve astım krizlerini önlemektir. Bu amaçlara ulaşabilmek için astım erken dönemde tanınmalı ve tedaviye erken dönemde başlanmalıdır. Astım kısa sürede gelip geçen bir hastalık değildir. Bu nedenle hastanın yakınması olmasa da düzenli doktor kontrolü gereklidir.
Astım nasıl tedavi edilir?
Astım tedavisinin üç ana prensibi vardır. Bunlar korunma tedavisi, ilaç tedavisi ve aşı tedavisidir.
Korunma tedavisi nedir?
Korunma tedavisi en basit ve en önemli tedavi şeklidir. İlaç gereksinimini de azaltır. Hastalar solunum yolunu tahriş eden maddelerden ve allerjenlerden sakınmalıdır.
Astım ilaçları nelerdir?
Astım ilaçları temel olarak iki gruptur: rahatlatıcı ilaçlar ve koruyucu ilaçlar. Rahatlatıcı ilaçlar sürekli kullanılmaz, öksürük hırıltı, nefes darlığı başlayınca verilir. Örneğin salbutamol, terbutalin, ipratropium vb bu gruptandır. Koruyucu ilaçlar ise astımın uzun süreli tedavisinde ve mutlaka düzenli olarak kullanılmalıdır. Bunlar arasında kortizonlu spreyler, montelukast, kromolin vb sayılabilir.
ASTIM TEDAVİSİNİN YETERSİZ OLDUĞU NEREDEN ANLAŞILIR?
Hastaların sık atak geçirmesi, öksürük ve hırıltı ile uyanması, egzersizle öksürük olması, egzersiz kapasitesinde kısıtlanma olması ve rahatlatıcı ilaç gereksiniminde artış olması astım tedavisinin yetersiz olduğunu gösterir. Bu durumda tedavi şeması tekrardan gözden geçirilmelidir.
Astım yakınmaları alevlendiğinde ne yapılmalıdır?
Astımlı hastanın yakınmaları alevlendiğinde ilk yapılması gereken rahatlatıcı ilacını yarım saat ara ile 3 kere almak olmalıdır. Eğer yakınmalarda düzelme olmuyor ise derhal doktora başvurulmalıdır. Akut astım atağı sırasında kısa süreli olarak ağızdan kortizon verilebilir. Bunun önemli bir yan etkisi yoktur.
Astım atağında yararı olamayan uygulamalar nelerdir?
Astım atağı sırasında yakınmalar alevlendiğinde antibiyotiklerin, allerji hap ve şuruplarının (antihistaminik), öksürük şuruplarının ve buharın yararı yoktur.
Astım ilaçlarının yan etkileri var mıdır?
Halk arasında sıklıkla astım ilaçlarının yan etkileri olduğundan korkulur. Önerilen doz ve sürelerde astım ilaçlarının önemli bir yan etkisi yoktur.(kilo alma ,baş agrısı,karın agrısı vb.)
Astımda aşı tedavisi
Astım tedavisinde bir diğer seçenek ise aşı tedavisidir. Aşı tedavisi ancak seçilmiş bazı hastalarda düşünülmelidir. Koruyucu önlemler ve ilaç tedavisi ile yeterince düzelmeyen hastalarda aşı tedavisi düşünülebilir. Aşı uzun süreli bir tedavi şeklidir. Uygun kişiler tarafından yapılmaz ise yeterince etkili olmadığı gibi bazı yan etkileri de görülebilir. Bu nedenlerle aşı tedavisine yalnızca Allerji Uzmanları tarafından karar verilmeli, aşı tedavisi yalnızca Allerji Uzmanları tarafından başlatılmalıdır.




alıntıdır